Müzik deyince sizin de ilk olarak aklınıza benim gibi caz mı geliyor? 20. yüzyılın başlarında New Orleans’ta ortaya çıkan caz müziğinin kökleri Afrika ile Avrupa müziğine dayanır. Afrika müziğinden ritim, duygu ve bir enstrümanı insanın kendi sesinin uzantısı gibi çalma geleneğini; Avrupa müziğinden armoni (piyanodaki akorlar) ve saksafon, trompet, piyano gibi enstrümanların alınıp, her iki kökende de var olan doğaçlamanın harmanlanması ile caz müziği oluşmuştur. Günümüzde cazın müzikal yapısından ziyade yeni nesil liderlikte “Caz metaforu” veya nam-ı diğer “Mecaz”ı oldukça popüler bir yaklaşımdır. “Stratejik uygulama ve liderlik için caz zihniyetini benimsemek” yeni nesil liderlerinin sahip olması gereken bir özellik olarak kabul edilmektedir.
Bu konu hakkında yazılmış pek çok kitap ve makale örneği var. Güzel örneklerinden biri olan Amerikalı yönetim profesörü ve ünlü caz piyanisti Frank J. Barrett’in kaleme aldığı “Yes to Mess- Karmaşaya Evet” kitabında farklı caz ustalarından yönetim dersleri derlenmiş. Ben bu yazımda tercihimi 20. yüzyılın müzik dehalarından biri olarak kabul edilen, Amerikalı caz trompetçisi ve besteci Miles Davis ’in liderlik anlayışını incelemekten yana kullanacağım.
Neden Liderlikte Caz Metaforu?
Caz müziğinin en önemli parçası kabul edilen emprovizasyon yani doğaçlamada başarılı olabilmek dikkatli ve yaratıcı bir lider olmayı gerektirir. Cazdaki doğaçlama “Müzisyenler arası sohbet esnasında dinleyiciyle iletişim kurma şekli” olarak da tanımlanır.
Caz müziğinin özgür ruhu, müzisyenin çaldığı eserin armonik ve ritmik yapısına bağlı kalarak doğaçlama bir şekilde yeni bir melodi çalmaya başladığında açığa çıkar.
İşte size büyük usta Miles Davis’den bir emprovizasyon örneği. Kendinizi müziğin ritmine kaptırırken orada neler oluyor diye dikkatlice gözlemlemeyi sakın unutmayın.
İzlerken neleri fark ettiniz? Kulağa çok hoş gelen, duraksamanın olmadığı, akıcı bir müzik. Önceden planlanmamış ve kurallarla belirlenmemiş olduğuna inanmak ne kadar güç değil mi? Zaten çoğu müzisyen de doğaçlamanın altında yatan müzikal düşünceleri analiz edilemeyecek kadar karmaşık olarak nitelendirir. İşte bu karmaşık yapı içinde muhteşem bir caz eseri ortaya çıkarabilmek sadece müzikte değil liderlikte de ustalık gerektirir. Bu nedenle caz müziğinin liderlere ilham vermesi bir tesadüf değildir.
Ya yanlış çalarsa?
Büyük usta Miles Davis bu eseri çalarken kafasından hangi sorular geçmiş olabilir hiç düşündünüz mü? Miles Davis’in liderliğinde emprovizasyon yapılan bu eserde akıcılığın bozulmaması için dikkatli olunması ve önlem alınması gereken başlıca olası kötü senaryolar şu şekildedir;
Müzisyenlerin yanlış ve birbirinden farklı ritimler ile kendi bölümlerini çalması,
Müzisyenlerin gereğinden daha yüksek veya düşük tonda çalması,
Müzisyenlerin birbirini dinlemeden çalması,
Müzisyenlerin kendi bölümlerini hiç çalmaması,
Müzisyenlerin diğer arkadaşlarının bölümlerini çalmasıdır.
Peki siz müziği dinlerken bunları hissedebildiniz mi? Ben defalarca izlememe rağmen herhangi bir sorun göremedim. “O zaman Miles Davis çok şanslıymış” demek bence ustaya büyük saygısızlık olur. Miles Davis tüm bunları seyirciye hissettirmeden çözebilmek için gizli bir reçeteye sahip olmalı.
Neymiş Miles Davis’in Şu Gizli Reçetesi?
“Kind of Blue” albümü kariyer basamaklarının başındaki yedi efsanevi müzisyeni bir araya getirdi: trompette Miles Davis liderliğinde, tenor saksafonda John Coltrane, alto saksafonda Julian “Cannonball” Adderley, piyanoda Bill Evans ve Wynton Kelly, basta Paul Chambers ve davulda Jimmy Cobb.
Miles Davis, 6 kişilik genç yeteneklerden oluşan grubu için henüz bitmemiş bazı melodiler besteledi ve onlar için eserlerin tamamını yazmadı. 2 Mart 1959’ta “Kind of Blue” albümü için stüdyoya girdiklerinde eskizler ve taslaklar halinde olan eserden bu muhteşem, tüm zamanların en iyi caz albümü olarak kabul edilen bir başyapıt peki nasıl ortaya çıktı?
Carlos Santana’nın “Kind of Blue” albümü hakkındaki “Stüdyoya minimum malzeme ile girip sonsuzlukla nasıl çıkıyorsunuz?” yorumu sanırım caz sever her müzisyenin duygularına tercüman olmuştur.
Şimdi 6 adımda Miles Davis’in liderlik yaklaşımına birlikte bir göz atalım. Sonra da bakalım günümüz dünyasına ne kadar uyuyor? Hala geçerliliğini koruyor mu? Dünyanın en ünlü üniversitelerinde ders olarak okutulacak, üzerinde bu kadar yazılar yazılıp konuşulacak ne var bu ilkelerde.
Miles Davis’in Gizli Liderlik Reçetesi;
1. Yetenekleri yanına almak, 2. Minimum direktif ve fikir birliğini benimsemek, 3. Ekibe güvenmek ve özgürlük alanı vermek, 4. Dönüşümsel ve kolaylaştırıcı liderlik yaklaşımı ile yeni liderlere ilham vermek, 5. Hataları öğrenme kaynağı olarak kucaklamak, 6. Egoyu sıfırlamak ve mütevazi olmak.
Haydi şimdi günümüzün şartlarını düşünelim, içinde yaşadığımız VUCA dünyasına dönelim. Yoksa “VUCA” kelimesini ilk kez mi duyuyorsunuz? O halde hemen açıklayayım. Son günlerde tüm konferanslarda konuşmacıların dilinden düşmeyen “VUCA” kelimesi 2010 yılında Grint tarafından iş dünyasına kazandırılan yönetimsel bir akronim. Volatility (Değişkenlik, oynaklık), Uncertainty (Belirsizlik), Complexity (Karmaşıklık) ve Ambiguity (Muğlaklık, Anlaşılmazlık) kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Üstüne Agility (Esneklik)’te eklenince VUCA+A günümüzün karmaşık dünyasında çevik, risk alan esnek ve uyum sağlayan liderlik anlayışını vurguluyor.
Covid -19 ile gündeme gelen bu terim size de cazın doğasında yer alan doğaçlamayı yani her türlü belirsizliğe adaptasyon yeteneğini çağrıştırmıyor mu?
Bunları okuyup eğer hala aklınızdan “Ne olmuş yani” geçiyorsa tüm zamanların en iyi ve en çok satılan caz albümü olarak kabul edilen Miles Davis’in “Kind of Blue” albümünden “So what” sizin için gelsin.
Kaynakça:
“Adopting A Jazz Mindset For Strategic Execution And Leadership”. Pmi.Org, 2020, https://www.pmi.org/learning/library/jazz-mindset-strategic-execution-leadership-9869.
“Leadership Lessons From Jazz”. Linkedin.Com, 2020, https://www.linkedin.com/pulse/leadership-lessons-from-jazz-philippe-heim/.
Ackerman, Grant. “4 Leadership Lessons From Jazz”. Ideas & Insights, 2020, https://www8.gsb.columbia.edu/articles/ideas-work/4-leadership-lessons-jazz.
“Lessons Of Leadership From Miles Davis And The Kind Of Blue Sessions.” Medium, 2020,https://medium.com/below-the-surface/lessons-of-leadership-from-miles-davis-and-kind-of-blue-sessions-6738ebb3244e.
“Learning Agility: Key To Leading In A VUCA World”. Training Journal, 2020, https://www.trainingjournal.com/articles/opinion/learning-agility-key-leading-vuca-world
Comments