Metaforların gücüne inanır mısınız? Metaforların gücüne inanan bir eğitimci olarak hayatımda çok sık kullanırım ve onlarla bir konuyu anlatmaktan çok keyif alırım. Aldığım koçluk eğitimleri sonrasında kavramsal olarak üzerinde daha derin düşünmeye başladığım metaforlara bakış açım oldukça değişti ve gelişti. Metaforlar ile kendimi daha iyi ifade edebildiğimi, diğer insanları daha iyi anlayabildiğimi fark etmeye başladım ve artık metaforların bir konuşma biçiminden daha fazlası olduğuna, sanatsal bir düşünme tarzı olduğuna inanıyorum. Peki metaforlar sizin için ne ifade ediyor? Siz metaforları hayatınızda ne kadar sıklıkla kullanıyorsunuz?
Metaforların gücünü keşfetme yolculuğumu sizlerle paylaşmadan önce küçük bir test yapalım mı?
Kiki/Bouba etkisini deneyimlemeye var mısınız?
Lütfen aşağıdaki soruyu sesli bir şekilde okuyun ve samimi bir cevap verin. Sonra neymiş bu “Kiki/Bouba Etkisi” öğrenelim ve beraberce düşünelim.
Aşağıdaki şekillerden birinin adının “Bouba” diğerinin adının ise “Kiki” olduğu bilinmektedir. Sizce hangisi “Bouba” hangisi “Kiki” olabilir?
Eğer sizde A- Kiki ve B-Bouba olarak seçiminizi yaptıysanız dünyada bu testin yapıldığı % 98 kişiden birisiniz. Peki sizce insanların büyük çoğunluğu hangi bakış açısı ile benzer tercihleri yapmış olabilir?
2007 yılında yaptığı TED konuşmasında nörobilimci Vilayanur Ramachandran, bu olayı 19. yüzyılda Francis Galton tarafından bulunan sinestezi olgusu ile açıklamıştır. Charles Darwin’in kuzenlerinden biri olan Galton, “Duyuların karışması” olarak ifade ettiği genetik temelli bu durumu “Sinestezi” olarak adlandırmıştır. Yapılan bilimsel araştırmalara göre toplumun büyük kesimi tarafından yaratıcı olarak kabul edilen sanatçılarda, şairlerde, romancılarda vb kişilerde bu özellik geri kalan insanlara göre 8 kat fazla görülür. Galton, beynin “Fusiform gyrus” adı verilen bölgesinde kazara gerçekleşen genetik bir mutasyon ile oluşmuş çapraz bağlantıların bu duyu karışmasına sebep olabileceğini ileri sürmüştür.
İşte metaforik düşüncenin kaynağı da beynimizdeki şablonların tespiti ve yaratılmasıdır yani kavramsal sinesteziyi oluşturan bu bölgedir. Ve buradan şu çıkarımı rahatlıkla yapabiliriz, “Kiki/ Bouba Etkisi” hepimizde doğuştan var olan sinestetik yetenekleri ayırt etmeyi sağlayan basit bir testtir. Çoğu insanın beyni “Yuvarlak Şekil” ile Bouba’nın “Yuvarlak Okunan Sesi” ve “Sivri Şekil” ile Kiki’nin “Dikenli Sesi” arasında bir şablon oluşturur. Ve bizlerde günlük hayatımızdaki metaforlar yoluyla sinestezi özelliğini bir kavramı diğerin bağlamından anlatmak için kullanırız.
Geçmişe doğru bir yolculuk yapacak olursak metaforların tarihi Antik Yunan’a kadar uzanır. M.Ö. 570–494 yılları arasında yaşamış filozof Pitagoras dünya hayatını, seyircilerin, yarışmacıların ve ticaret yapanların yer aldığı spor müsabakalarına benzemiştir. Ne şahane bir metafor öyle değil mi? Pitagoras’a göre filozoflar bu müsabakada seyirci olarak yer alırlar. Aynı biz koçların bir görüşme yaparken içinde bulunduğumuz durum gibi, akışta olan, iyi dinleyen ve iyi gözlemleyen seyirciler.
Yüzyıllar geçse de gücü azalmayan, bize pek çok alanda kapılar açan mucizevi bir keşif aracıdır metafor. Bir koçluk aracı olarak metafor kullanmak danışanın mevcut durumu ve gelecek hedefleri hakkındaki algılarını gün yüzüne çıkartan eşsiz bir hazinedir. “Şu an içinde bulunduğunuz durumu bir nesneye benzetseniz bu ne olurdu?” sorusuna benzer sorularla danışanların iç dünyalarına doğru yaratıcı ve gizemli bir yolculuğa çıkartırız. Metaforların kolaylaştırıcı gücü ile farkındalıklarını artırır, hızlı ve etkili bir koçluk deneyimi yaşatırız.
Aristoteles’ten William Shakespeare ve hatta Elvis’e ilham veren insan dilinin yaratıcı aracı metaforlar hakkında biraz daha derinleşmek isterseniz yazar James Geary’in TED konuşmasını dinlemenizi öneririm.
Yazar James Geary TED konuşmasında Elvis Presley’i şarkı sözlerinden dolayı “Metaforların Kralı” olarak tanımlarken ölümünün 40. yılında vizyona giren “The King” belgeselinde ise Amerikan’nın son yıllardaki kötü politik durumu “Kral” metaforu üzerinden anlatılır. Görüldüğü gibi Elvis “Metaforların Kralı” olmayı fazlası ile hak ediyor.
Bütün bu bilgilerin ışığında renkli kişiliği, giyim tarzı, efsanevi dansları ve müziğiyle bir döneme damgasını vuran metaforlar kralı Elvis’in “All Shook Up” şarkısını bir kez daha dinlemeye ve içinde geçen metaforlar hakkında biraz düşünmeye ne dersiniz?
Kaynakça:
Sullivan, Michael. “‘The King’ Review: Elvis As Metaphor For Curdling Of The American Dream”. Chicagotribune.Com, 2021, https://www.chicagotribune.com/entertainment/movies/ct-mov-the-king-rev-0720-20180719-story.html.
“The King: Elvis Presley As A Metaphor For The Rise And Decline Of America”. Open Horizons, 2021, https://www.openhorizons.org/the-king-elvis-presley-as-a-metaphor-for-the-rise-and-decline-of-america.html.Youtube.Com, 2021, https://www.youtube.com/watch?v=csXtdjsqYLM&t=51s.
“Review | The King Offers Elvis As A Metaphor For What’S Ailing America”. Thestar.Com, 2021, https://www.thestar.com/entertainment/movies/review/2018/07/12/the-king-offers-elvis-as-a-metaphor-for-whats-ailing-america.html.
👍🏻